केंद्रीय विद्यालय
केंद्रीय विद्यालय संगठन ही भारत सरकारच्या शिक्षण मंत्रालयाच्या (एमएचआरडी) तत्वाखाली स्थापन केलेल्या प्रमुख केंद्र शासकीय शाळांची एक प्रणाली आहे. परदेशात तीन शाळा आहेत. ही शाळा जगातील सर्वात मोठी साखळी आहे.
1241 केंद्रीय विद्यालय
1137443 विद्यार्थी
48314 कर्मचारी
25 विभाग
केंद्रीय विद्यालयाचा बोधवाक्य म्हणजे( तत्त्व पळापळ अपवरीव) Tattvaṁ pūṣaṇa apāvr̥ṇu,, “जिथे सत्याचा चेहरा सोन्याच्या झाकणाने झाकलेला असेल, हे सूर्य (देव), कृपया प्रकट करा जेणेकरून सत्य आणि धर्म दृश्यमान होईल.”
केंद्रीय विद्यालय लोगो.
15 डिसेंबर 1963 मध्ये स्थापित
स्कूल बोर्ड सेंट्रल बोर्ड ऑफ सेकंडरी एज्युकेशन (सीबीएसई)
प्राधिकरणाचे शिक्षण मंत्रालय
आयुक्त निधी पांडे आयआयएस
वेबसाइ ट www.kvsangathan.nic.i
“शिक्षार्थ आइए सेवार्थ जाइए”
इतिहास
ही व्यवस्था १963 मध्ये ‘सेंट्रल स्कूल’ या नावाने अस्तित्वात आली. नंतर हे नाव केंद्रीय विद्यालय करण्यात आले. त्याची शाळा सर्व केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळाशी संबंधित आहेत (सीबीएसई). भारतीय कर्मचार्‍यांच्या मुलांना शिक्षित करणे हा त्यामागील उद्देश आहे ज्यांना बर्‍याचदा दुर्गम ठिकाणी पोस्ट केले जाते. सैन्याने स्वत: च्या आर्मी पब्लिक स्कूल सुरू केल्यामुळे सेवा वाढविण्यात आली परंतु सर्व केंद्र सरकारच्या कर्मचा .यांपुरतेच मर्यादित राहिले नाही.
संपूर्ण भारतभरातील शाळा एकसमान अभ्यासक्रम पाळतात. एक सामान्य अभ्यासक्रम आणि शिक्षणाची व्यवस्था करून, केंद्रीय विद्यालयांनी असे सुनिश्चित केले की जेव्हा त्यांचे पालक एका स्थानातून दुसर्‍या ठिकाणी हलविले जातात तेव्हा सरकारी कर्मचार्‍यांच्या मुलांना शिक्षणाची गैरसोय होऊ नये. शाळा 50 हून अधिक वर्षांपासून कार्यरत आहेत.
उद्दीष्टे
संरक्षण व अर्ध-सैन्य दलाच्या कर्मचार्‍यांसह, हस्तांतरणीय, केंद्र सरकारच्या कर्मचार्‍यांच्या मुलांच्या शैक्षणिक गरजा भागविण्यासाठी, शिक्षणाचा एक सामान्य कार्यक्रम प्रदान करुन;उत्कृष्टतेचा पाठपुरावा आणि शालेय शिक्षण क्षेत्रात वेगवान होण्यासाठी;केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळ आणि नॅशनल कौन्सिल ऑफ सेंट्रल बोर्डसारख्या इतर संस्थांच्या सहकार्याने शिक्षणामध्ये प्रयोग आणि नाविन्यपूर्णतेस प्रारंभ करणे आणि प्रोत्साहन देणे
शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण इ.
राष्ट्रीय एकात्मताची भावना विकसित करणे आणि मुलांमध्ये “भारतीयता” ची भावना निर्माण करणे. मेमोरँडम ऑफ असोसिएशन (हिंदी आवृत्ती)
शाळा उपलब्ध करून देणे, त्यांची देखभाल करणे, देखभाल, नियंत्रण व व्यवस्थापन करणे यासाठी यापुढे भारत सरकारच्या हस्तांतरणीय कर्मचार्‍यांच्या मुलांसाठी, तरंगती लोकसंख्या आणि देशातील दुर्गम व अविकसित ठिकाणी राहणा-यांसह इतरांना ‘केंद्रीय विद्यालय’ म्हटले जाते. अशा शाळांच्या पदोन्नतीसाठी अनुकूल असलेल्या सर्व कृती व आवश्यक गोष्टी कर.
ठळक वैशिष्ट्ये
#सर्व केंद्रीय विद्यालयांसाठी सूचनांचे सामान्य पुस्तके आणि द्विभाषिक माध्यम.
#सर्व केंद्रीय विद्यालय केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळाशी संबंधित आहेत
#सर्व केंद्रीय विद्यालय सह-शैक्षणिक, समग्र शाळा आहेत.
#संस्कृत इयत्ता सहावी ते आठवीपासून शिकवले जाते.
#योग्य शिक्षक-विद्यार्थी प्रमाणानुसार शिक्षणाची गुणवत्ता वाजवी प्रमाणात ठेवली जाते.
दृष्टी
केव्हीएस उच्च गुणवत्तेच्या शैक्षणिक प्रयत्नांद्वारे उत्कर्ष मिळविण्याकरिता ज्ञान / मूल्ये प्रदान करण्यास आणि आपल्या विद्यार्थ्यांची प्रतिभा, उत्साह आणि सर्जनशीलता वाढवण्यावर विश्वास ठेवते.
इयत्ता आठवीपर्यंतच्या मुलांसाठी, बारावीपर्यंतच्या मुली आणि एससी / एसटी विद्यार्थ्यांकरिता आणि केव्हीएस कर्मचार्‍यांच्या मुलांसाठी शिक्षण शुल्क नाही.
अभियान
केंद्रीय विद्यालयांमध्ये चार पट अभियान आहे,
उदा.1.,संरक्षण व अर्ध-सैन्य दलाच्या कर्मचार्‍यांसह हस्तांतरणीय केंद्र सरकारच्या मुलांच्या शैक्षणिक गरजा भागविण्यासाठी, शिक्षणाचा एक सामान्य कार्यक्रम प्रदान करुन;
2.उत्कृष्टतेचा पाठपुरावा करण्यासाठी आणि शालेय शिक्षणाच्या क्षेत्रात वेग निर्माण करणे;
3.केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळ (सीबीएसई) आणि नॅशनल शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषद (एनसीईआरटी) इत्यादींसह अन्य संस्थांच्या सहकार्याने शिक्षणात प्रयोग आणि नवकल्पना आरंभ करणे आणि प्रोत्साहन देणे.
4.राष्ट्रीय एकात्मताची भावना विकसित करणे आणि मुलांमध्ये “भारतीयता” ची भावना निर्माण करणे.
उच्च अधिकारी
नाव आणि पदनाम
*कु. निधी पांडे, आय.आय.एस.
आयुक्त
*अतिरिक्त आयुक्त (प्रशासन)
*अतिरिक्त आयुक्त (शैक्षणिक).
डॉ. व्ही. विजयालक्ष्मी
सह आयुक्त (प्रशासन)
डॉ.ई. प्रभाकर
सह आयुक्त (प्रशिक्षण / वित्त)
श्रीमती. पिया ठाकूर
सह आयुक्त (शैक्षणिक)
श्री. प्रदमन के. कोल
सहआयुक्त
लेफ्टनंट कर्नल हरि राम ओझा
ओएसडी (संरक्षण)
संघटनेचा आलेख
व्यवस्थापन
केंद्रीय विद्यालय संघटना, ज्याचा शब्दशः ‘सेंट्रल स्कूल ऑर्गनायझेशन’ मध्ये अनुवाद केला जातो, ती दिल्लीतील मुख्यालय असलेल्या शाळांच्या कामकाजावर देखरेख करते.
प्रशासन पातळीवर आधारित आहे. केंद्रीय विद्यालय संघटनेचे अध्यक्ष हे नेहमीच भारत सरकारच्या मानव संसाधन विकास प्रभारी मंत्री असतात; उपसभापती हे एमएचआरडी राज्यमंत्री असतात. वास्तविक कार्यशक्ती ही केव्हीएस आयुक्तांकडे आहे; आयुक्त यांच्यासमवेत वेगवेगळ्या क्षेत्रात केव्हीएसच्या कारभारात अतिरिक्त आयुक्त आहेत. केव्हीएस प्रांताचे प्रमुख सहायक आयुक्त यांच्यासह उपायुक्त असतात. प्रत्येक प्रशालेचे मुख्याध्यापक व मुख्याध्यापक, मुख्याध्यापक / शिक्षिका यांच्यासह प्रशालांचे प्रशासन करणा-या प्रत्येक केव्हीचे स्वतंत्र प्राचार्य आहेत.
विद्यालयाच्या विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी तसेच शाळा कंपाऊंड व यंत्रणेच्या देखभालीसाठी अनेक समित्या आहेत.
सर्वात महत्वाची म्हणजे व्हीएमसी (विद्यालय व्यवस्थापन समिती), जी सर्व समित्यांचे प्रमुख आहेत.
केंद्रीय विद्यालय संगठन मुख्यालय, दिल्ली मार्च 2018 पर्यंत, केंद्रीय विद्यविभागांमध्ये विभागले गेले, प्रत्येकाचे नेतृत्व उपायुक्त होते.
भारताबाहेरील तीन केंद्रीय विद्यालये काठमांडू, मॉस्को आणि तेहरानमध्ये आहेत. ते भारतीय दूतावासाच्या कर्मचार्‍यांच्या मुलांसाठी आणि भारत सरकारच्या इतर प्रवासी कर्मचा यांसाठी आहेत. भूतानच्या सिमलाखा येथील एका शालेय भूतान सरकारला हस्तांतरित करण्यात आले आणि त्यामुळे 198 9 मध्ये केंद्रीय-विद्यालय (त्यावेळेस इंडो-भूतान सेंट्रल स्कूल (आयबीसीएस) म्हणून ओळखले जाणारे) बंद पडले, भारत-भूतानच्या एका प्रमुख प्रकल्पानंतर (हायडल उर्जा प्रकल्प) पूर्णत्वास आले. भारतीय सरकारी कर्मचा .्यांची हळूहळू परत त्यांच्याच देशात बदली झाली.
सर्व शाळा सामान्य अभ्यासक्रम सामायिक आणि इंग्रजी आणि हिंदीमध्ये द्विभाषिक सूचना देतात. ते सह-शैक्षणिक आहेत.
इयत्ता VI वी ते आठवी पर्यंत अनिवार्य विषय म्हणून आणि १२ वी पर्यंत पर्यायी विषय म्हणून संस्कृत शिकवले जाते. ही योजना बंद झाल्यावर इयत्ता सहावी ते आठवीच्या विद्यार्थ्यांनो नोव्हेंबर 2017पर्यंत जर्मन भाषेचा अभ्यास करता येईल. परंतु पुन्हा सुरू ठेवण्यात आला होता आणि काही शाळांमध्ये १० वी पर्यंत उपलब्ध आहे मॉस्कोमध्ये विद्यार्थ्यांना त्यांची तृतीय किंवा द्वितीय भाषा म्हणून फ्रेंच किंवा रशियन निवडण्याची संधी दिली जाते.
केंद्रीय विद्यालय विद्यार्थ्यांसाठी शैक्षणिक शुल्क आकारले जाते शाळा विकास निधी (विद्यालय विकास निधी), त्या विशिष्ट शाळेच्या विकासावर खर्च. अनुसूचित जाती व अनुसूचित जमातीमधील विद्यार्थी आणि केव्हीएस कर्मचार्‍यांच्या मुलांना शिक्षण शुल्कापासून सूट देण्यात आली आहे. सहावीनंतरच्या त्यांच्या पालकांचे एकमेव मूल असलेल्या मुलींना शिकवणी व शाळा विकास निधीतून सूट देण्यात आली आहे.
केव्हीएसकडे खासदार कोटा देखील आहे ज्यामध्ये काही खास तरतूद आहे ज्या अंतर्गत प्रवेश दिले जातात. लोकसभा व राज्यसभेचे सदस्य काही विद्यार्थ्यांना प्रवेशासाठी शिफारस करु शकतात. परंतु या खास तरतुदी केवळ तेव्हाच कार्य करतात जेव्हा केव्हीएस खासदारांच्या मतदार संघात असेल. सर्व खासदार आपल्या मतदारसंघातील सहा विद्यार्थ्यांकरिता केंद्रीय विद्यालय प्रवेशासाठी शिफारस करु शकतात. शैक्षणिक सत्र 2017-2018 पासून, कोटा दहा विद्यार्थ्यांपर्यंत वाढविण्यात आला आहे.
क्वालिटी कौन्सिल ऑफ इंडिया (क्यूसीआय) ने केव्ही आरके पुरम, केव्ही आयआयटी पवई आणि केव्ही या तीन शाळांना मान्यता दिली आहे. आयसीटी पायाभूत सुविधा
केव्हीएस मधील विद्यार्थ्यांचे पीसी प्रमाण 53 ते 15 पर्यंत सुधारते
ऑक्टोबर 2005 पर्यंत, केव्हीएस मधील विद्यार्थ्यांचे पीसी प्रमाण 53: 1 होते. केंद्रीय विद्यालयामध्ये आय.सी.टी. ची जाहिरात करण्यासाठी, नोव्हेंबर २०० 2005 पासून प्रामाणिक प्रयत्न सुरू आहेत आणि त्यादरम्यान अतिरिक्त संगणक प्रयोगशाळेची व्यवस्था करण्यात आली आहे आणि नवीन संगणकांची खरेदी करण्यात आली आहे. मागील 14 वर्ष आणि 06 महिन्यांत संगणकाच्या प्रयोगशाळांमध्ये तब्बल 64630 नवीन संगणक स्थापित करण्यात आले असून त्यांची संख्या वाढून 78327 झाली आहे. परिणामी विद्यार्थी पीसी गुणोत्तर 30.06.2020 रोजी 53: 1 वरून 15: 1 पर्यंत सुधारित झाले आहे. केव्हीएसमध्ये संगणक पायाभूत सुविधा विकसित करण्यासाठी आणि विद्यार्थ्यांच्या हितासाठी गुणोत्तर सुधारण्यासाठी प्रयत्न अजूनही सुरू आहेत.
आयसीटी पायाभूत सुविधा
1 एकूण फंक्शनल केव्ही 1240
२ एकूण क्र. केव्ही 78,327 मध्ये उपलब्ध संगणक
3 एकूण क्र. 11,37,443 केव्ही मधील विद्यार्थ्यां
4 विद्यार्थी संगणक गुणोत्तर 15: 1
5.संगणक प्रयोगशाळेसह केव्हीची संख्या 1187 (96%)
6.इंटरनेट कनेक्टिव्हिटी असलेल्या केव्हीची संख्या1211 (98%)
7.ब्रॉडबँड कनेक्टिव्हिटी असलेले केव्हीची संख्या1138 (92%)
8.त्यांच्या स्वत: च्या वेबसाइट्स असलेल्या केव्हीची संख्या 1228 (99%)
संदर्भ
“केंद्रीय विद्यालय”. केंद्रीय विद्यालय संघटना. राष्ट्रीय माहिती विज्ञान केंद्र (एनआयसी), भारत सरकार 7 सप्टेंबर 2010 रोजी पुनर्प्राप्त.
“केव्हीएस मुख्यपृष्ठ”. केंद्रीय विद्यालय संगठन.
“केंद्रीय विद्यालय संगठन”. Kvsangathan.nic.in.
“प्रयागराज: भारतभरातील केव्ही, abroad अलाहाबाद न्यूज – टाइम्स ऑफ इंडिया”. टाइम्स ऑफ इंडिया.
“ट्यूशन फी, व्हीव्हीएन आणि संगणक फंड देय वर्गवारीनुसार सूट” (पीडीएफ). केंद्रीय विद्यालय संघटना.
“एमपी कोटा अंतर्गत केव्हीएस प्रवेश”. सरकारी नोकरी स्टेट.
“केंद्रीय विद्यालय प्रवेश कोटा खासदारांसाठी वाढविला”. न्यू इंडियन एक्सप्रेस. 2 डिसेंबर 2015.
बॅनर्जी रुमू (28 ऑगस्ट 2009) “रेटिंग सिस्टमसह, केव्ही चांगले काम करतात …” टाइम्स ऑफ इंडिया. 7 सप्टेंबर 2010 विकिमीडिया कॉमन्स येथे केंद्रीय विद्यालयाशी संबंधित मीडिया
शालेय शिक्षण भारतात
शिक्षण मंत्रालय
शिक्षणआंतरराष्ट्रीय बॅचलर कॅमब्रिज मूल्यांकन आंतरराष्ट्रीय शिक्षण
सेंट्रल बोर्ड ऑफ सेकंडरी एज्युकेशनल सेंट्रल तिब्बती स्कूल एडमिनिस्ट्रेशन, भारतीय शालेय प्रमाणपत्र परीक्षा साठी राष्ट्रीय परिषद
बेंगलुरूचेन्नईगुरगावहिसारहायराबाद जमशेदपुरकणपूर कोलकाता कोल्लम लक्कनमुंबईबाई पाटणाराजस्थानरांचीरौकेलाशिलोंगट तिरुचिराप्पल्ली तिरुवनंतपुरमउदापुरवाटकरा
रेलवे स्कूल इंडिया स्कूल डेली पब्लिक स्कूल यादीसैनिक स्कूल यादी केंद्रीय विद्यालय यादी चिन्मय विद्यालय यादी अणुऊर्जा केंद्रीय शाळा यादी इंडियन आर्मी पब्लिक स्कूल यादी जवाहर नवोदय विद्यालय यादी बोर्डिंग स्कूलची यादी आंतरराष्ट्रीय शाळांची यादी
अखिल भारतीय माध्यमिक शालेय परीक्षावर्ष परीक्षासंपूर्ण व सर्वसमावेशक मूल्यांकनशिक्षण माध्यमिक परीक्षाभारतीतील साक्षरता प्रशिक्षण कार्यक्रम राष्ट्रीय शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेसर्व शिक्षा अभियान राष्ट्रीय अभियान अभियानविश्वविद्यालय विद्यालय विद्यालय वेबसाइट विद्यापीठाच्या वेबसाइट विद्यापीठाच्या वेबसाइट विद्यापीठाच्या यादी विद्यापीठाच्या स्कूल विद्यापीठाची यादी